دینداری لایک

 

همین که دارید این عکس را می‌بینید، همین که دارید این یادداشت را می‌خوانید، نشان می‌دهد شما یک آدم دین‌دارِ مذهبی هستید. شما بی‌که بدانید با خواندن این متن، با لایک آن مشغول عبادتید. ما همه دینداران عصر دیجیتالیم. مذهب ما اینترنت است. این توهمِ آزادی بی‌حد و مرز. این به‌قول «بیونگ چول هان»: دیکتاتوری شفافیت. ما با حضور روزافزون خود در شبکه‌های اجتماعی، با افشای خود به دور از هر قانون و اجباری داریم اعتراف می‌کنیم، کاری که پیش‌تر بر عهده‌ی سیستم‌های اطلاعاتی بود. با ارائه‌ی این اطلاعات، با این نظام شفافیت، ناخواسته هر کس بدل می‌شود به یک شی، قابل اندازه‌گیری، قابل ردیابی و هدایت. همین اطلاعات و شفافیت نه‌تنها شده است ابزاری برای شناسایی «انحراف»، که به قول «چول هان» رفتار آینده‌ی ما را هم تحلیل و پیش‌بینی می‌کند تا هماهنگ با آن‌ها راه‌های تازه‌ی سلطه و کنترل هم برنامه‌ریزی شوند.

 

در کتاب «روان سیاست» "بیونگ چول هان" از ابژه‌های مقدسی حرف می‌زند که هر نظام برای تثبیت خود به آن‌ها نیاز دارد. می‌گوید که گوشی‌های هوشمند سرسپردگی و عبادت عصر دیجیتال را بازنمایی می‌کند. او موبایل را به تسبیح تشبیه می‌کند. از این روست که وقتی گوشی‌هایمان را دست می‌گیریم، وقتی در شبکه‌های اجتماعی بالا و پائین می‌رویم در حال گرداندن دانه‌های تسبیح هستیم. داریم ذکر می‌گوییم، صلوات می‌فرستیم. ما با حضور در شبکه‌هایی چون فیس بوک و اینستاگرام در واقع در کلیسا و مسجدِ عصر دیجیتال مشغول عبادتیم. او «لایک» را همان «آمین» دیجیتال می‌داند: «وقتی ما لایک می‌کنیم، در برابر نظم سلطه سر تعظیم فرود می‌آوریم.» و هر نوشته‌ی ما اعترافی است در پیشگاه خدای این عصر؛ دست‌هایی است لرزان و بالاگرفته برای رهایی از عقوبت. گویا ما همیشه به خدا نیاز داریم تا خود را گناهکار بدانیم.